Met gepaste bescheidenheid en trots kijkt NS terug op 2017. Naast de goede resultaten was 2017 wederom een jaar van investeren in onze reizigers. We zien ook uitdagingen: Nederland bereikbaar houden, goed openbaar vervoer in de regio en de dienstverlening op de HSL.

Nederland kent een toenemende verstedelijking, filerecords sneuvelen bijna wekelijks, het spoor is tijdens de spits overvol en ook Schiphol wordt steeds drukker. De gehele mobiliteitssector, of het nu gaat om auto, fiets, bus, metro of trein, voelt de urgentie om Nederland in deze periode van economische groei ook de infrastructurele ruimte te bieden die de groei verdient. NS heeft een belangrijke rol en verantwoordelijkheid in het bereikbaar en in beweging houden van Nederland. Onze belangrijkste focus is het Nederlandse hoofdrailnet. Maar onze klanten reizen niet alleen per trein, ze leggen een hele reis af van deur tot deur. Ook daarin willen we een prominente rol spelen.

Op de goede weg

NS heeft een concessie voor het Nederlandse hoofdrailnet tot 2025 en over 2019 bij de midterm review maakt de politiek de tussenbalans op. Onze prestaties over 2017 op de 12 concessie-kpi’s laten zien dat we op de goede weg zijn, al blijft de dienstverlening op de HSL ook de komende jaren nog onze volle aandacht vragen. Samen met ProRail en het ministerie van IenW voeren we tal van verbetermaatregelen door op de lijn. Er is NS veel aan gelegen van de HSL een succes te maken. Daar gaan we gewoon mee door.

Onze focus en goede prestaties op het hoofdrailnet laten onverlet dat we ook willen meedenken over OV in de regio. Reizigers in de regio krijgen niet altijd een optimaal product, terwijl het overgrote deel van de mensen niet verder reist dan 30 kilometer. In de regio zitten knelpunten, ook in de infrastructuur, liggen vraagstukken op tafel over de beste deur-tot-deurbenadering en bestaat een wirwar aan concessie-afspraken. NS wil daar meer oren en ogen voor hebben en wil samen met partners een belangrijke rol spelen in het multimodaal vervoer; met trein, bus en OV Fiets. Met slimme oplossingen kunnen we het openbaar vervoer verbeteren. In het voorjaar van 2018 ga ik langs alle gedeputeerden met verkeer en vervoer in de portefeuille langs om te luisteren naar hun vraagstukken. Meer maatwerk in de regio is ook voor NS van belang.

We moeten wel weg van het ideologische debat over marktwerking op het spoor. Het debat moet gaan over het feit dat elke verdere versnippering bijdraagt aan een grotere complexiteit van het netwerk. In Japan heeft elke treinsoort een eigen spoor. Maar Nederland heeft een meer dan 100 jaar oud spoornetwerk waarop NS dagelijks een wereldprestatie levert. Dat is geen vrijbrief om niet te verbeteren maar laten we goed kijken naar de samenhang, kwaliteit en efficiency van het hoofdrailnet. NS wil dat netwerk in stand houden en met goede prestaties laten zien dat dat het beste is voor de reiziger en Nederland. Met het afscheid van Zwolle-Enschede en Zwolle-Kampen in december 2017 zijn we mooie lijnen kwijtgeraakt. Gelukkig mogen we weer meedansen in de regio en kan NS in de toekomst weer bieden op regionale lijnen.

Verbeteringen voor de reiziger

In 2017 introduceerden we tal van nieuwe diensten en producten die het reizen met de trein aantrekkelijker maken. Zo startten we op 6 september met de proef van zes Intercity’s per uur tussen Amsterdam en Eindhoven om de verwachte reizigersgroei aan te kunnen. Een belangrijke innovatie. Hiermee maken we hele grote groepen reizigers gelukkig, maar kleine groepen ondervinden ook nadelen. Noemenswaardig is de enorme betrokkenheid voor en achter de schermen om deze proef tot een succes te maken. NS’ers deden dat met zo veel toewijding. Ik ben daar erg trots op. Tijdens de eerste testdag kwam ik in Amsterdam een machinist tegen die op zijn vrije dag vanuit Zwolle kwam kijken hoe het verliep. De proef slaagde en sinds de dienstregeling 2018 rijdt er elke tien minuten een Intercity op dit drukste traject.

Een zichtbare kwaliteitsverbetering is onze introductie van nieuwe treinen. De treinen zorgen voor meer zitplaatscapaciteit. Zo ging de Flirt rijden op het Nederlandse spoor. Reizigers zijn blij dat er weer toiletten in de Sprinters zitten en dat drempels zijn verdwenen. Onze mock-ups van de Intercity Nieuwe Generatie en Sprinter Nieuwe Generatie konden op een warme belangstelling rekenen. De grote interesse van Nederlanders voor spoorse zaken zagen we ook tijdens de open dagen die we organiseerden in de werkplaatsen Maastricht en Amsterdam Watergraafsmeer. Daar kwamen duizenden mensen op af, vaders, moeders, kinderen. Het deed me denken aan vroeger, toen ik als kind naar Schiphol ging voor de nieuwste vliegtuigen. Die wilde ik zien!

We deden in 2017 dag in dag uit weer ons uiterste best om zo goed en duurzaam mogelijk vervoer te bieden. Niet voor niets rijden we sinds 1 januari 2017 in Nederland geheel op groene stroom. Tegelijk werkten we ook aan de ‘mobiliteit van de toekomst’. Daarvoor blijft het belangrijk de ontwikkelingen in zowel mobiliteitsbehoefte als technologische ontwikkelingen goed te kennen en te vertalen naar een aantrekkelijk aanbod. NS ontwikkelt veel zelf maar we kijken ook goed naar hoe klanten zich ontwikkelen. Daar moet je vlak achter zitten. Mensen veranderen de wereld. Of mensen nu hun auto inruilen voor een elektrische kinderbakfiets of de omslag maken van ‘bezit’ naar ‘beschikbaarheid’ van mobiliteit: dat heeft impact op hoe mensen zich verplaatsen. Een bedrijf als Uber laat zien hoe je snel diensten kunt ontwikkelen, met variaties in vervoer tijdens de rit: van twee mensen naar hetzelfde punt naar verschillende eindbestemmingen met 4 mensen.

Ik geloof in samenhang, in investeringen die echt zorgen voor vooruitgang. Dat kan zeker de trein zijn, maar soms ook de auto, lightrail, busvervoer of de fiets. Of steek juist geld in de omgeving, zoals fietsparkeren bij stations.

Iconen van de stad

Stations zijn iconen van de stad en met een vernieuwd station keert er iets waardevols terug. Kijk naar Den Haag CS, Amsterdam Centraal, Arnhem Centraal, Delft, Breda, Rotterdam Centraal, stuk voor stuk pareltjes. Daarbij horen ook goede voorzieningen. Op stations zoekt NS een goede balans tussen innoveren en een aanbod dat bij de reizigers past. Mede dankzij onze medezeggenschap hebben we onze retailstrategie afgelopen jaar iets aangepast. Een deel blijven we zelf aanbieden, een hapje, een drankje, een boodschap, de rest laten we aan de markt. AH to go, Kiosk, Stationshuiskamer, Railcatering en Julia’s blijven binnen NS. Daarnaast houdt NS de regie op een schoon en veilig station.
Ook kleinere stations zijn voor inwoners erg belangrijk, en dus voor NS. We hebben ook in 2017 – met ProRail – weer leven teruggebracht in kleine stations. Dat doet zo veel voor de lokale gemeenschap. Komende tijd gaan we Harderwijk, Assen, Apeldoorn, Driebergen-Zeist en Maastricht aanpakken.

Het succes van de fiets

Het station is een schakel in de reis van deur tot deur. NS speelt in de hele reis een belangrijke rol. Neem de fiets. Bijna de helft van de mensen gaat met de fiets naar het station. Wij faciliteren deze reizigers met goede fietsparkeervoorzieningen. In Utrecht openden we het eerste deel van een nieuwe fietsenstalling. Als die eind 2018 in zijn geheel in gebruik wordt genomen, is het zelfs de grootste fietsenstalling ter wereld. Ook voor de last mile is de fiets van belang. Zie het succes van de OV-fiets. Dat is een prestatie waar vanuit het hele buitenland naar gekeken wordt, zo ondervond ik op het internationale fietscongres Velocity in het voorjaar van 2017. Maar op een aantal locaties groeit de vraag harder dan we aan kunnen. Soms moeten we zeggen: wegens succes gesloten. In 2018 brengen we weer 2.000 nieuwe fietsen op de markt en kijken we naar een totaal nieuw plan van huren en betalen. We willen samenwerken met andere partijen. Gemeenten staan er om te springen, zij willen af van alle strooifietsen. Fietsen is gezond, en steden willen schonere lucht.

Prettig reizen van deur tot deur mogelijk maken, vraagt ook om flexibiliteit. De Radboud Universiteit Nijmegen bijvoorbeeld gaat de lesroosters aanpassen voor eerstejaars. Zo komt er iets meer flexibiliteit en ruimte in het OV en op de fietspaden in de stad. Of neem de provincie Groningen, kampioen deur-tot-deurbeleid. Groningen heeft als aanbestedende overheid een integrale visie op bus, trein en gehandicapten- en ouderenvervoer: ‘Ook u kunt ergens komen’. Daar spreekt een drive uit. Als NS willen wij die handschoen oppakken.

Inzet van onze medewerkers

Een succesvol NS staat of valt met de inzet en betrokkenheid van onze medewerkers. Na Fyra en de onregelmatigheden in Limburg waren de collega’s aangeslagen, maar inmiddels staan we weer op onze benen. In onze werkplaats in Onnen zag ik hoe we inmiddels de vruchten plukken van de verandering van de structuur van ons bedrijf. De samenhang tussen het rijden van treinen en het onderhoud ervan verbetert met stappen. Waar vroeger in de werkplaats een lichtbak hing met informatie over de hoeveelheid onttrokken treinstellen, zonder enige relatie tot het rijden van de treinen, staat er nu op de schermen wanneer ze weer de dienstregeling in moeten. Dat zorgt voor meer interne verbondenheid én leidt tot een hogere beschikbaarheid van treinen in de dienstregeling. Zo proberen we ook de verbinding tussen de ‘plannenmakers’ op kantoor en de uitvoerende mensen in ‘de operatie’ steeds te verbeteren. Bij de dienstregeling 2017 zorgde de papieren werkelijkheid er soms voor dat een machinist in de praktijk tussen diensten door nauwelijks tijd had voor persoonlijke verzorging. Bij het maken van de dienstregeling 2018 zorgden we al voor meer onderlinge afstemming. Zo maken we gebruik van elkaars deskundigheid.

NS’ers zijn erg betrokken bij hun werk, het bedrijf en onze toekomst. Met de ondernemingsraad voerden we constructieve overleggen, onder meer over de strategie van NS. Bestuur en medezeggenschap hebben echt stappen gezet in de onderlinge samenwerking. Ik dank de ondernemingsraad voor het vertrouwen. Met de bonden kwamen we een nieuwe cao overeen. Daarin staan afspraken over onder meer loonsverhoging, deeltijdpensioen en investeren in gezond werken.

Een veilige plek voor onze medewerkers en reizigers heeft voortdurend onze aandacht. Daar investeren we fors in en we houden regelmatig zogeheten safety walks op stations. Afgelopen jaar daalde gelukkig het aantal meldingen van agressie-incidenten door medewerkers en bleven de passages van een rood sein stabiel.

Na ‘Limburg’

Eind december deed de rechtbank uitspraak in de strafzaak naar aanleiding van de onregelmatigheden bij de aanbesteding van het regionaal openbaar vervoer in Limburg. De rechter heeft NS en de betrokken personen vrijgesproken van valsheid in geschrifte en niet-ambtelijke omkoping. De rechter heeft een heldere uitspraak gedaan. Er zijn zaken verkeerd gegaan maar van strafrechtelijke overtredingen is geen sprake. Het openbaar ministerie heeft hoger beroep ingesteld. NS heeft na ‘Limburg’ direct ingegrepen en maatregelen genomen om dit in de toekomst te voorkomen. Afgelopen jaar hebben we verder gewerkt om Governance, Risk en Compliance structureel op het gewenste niveau te brengen en gewenst gedrag binnen NS te stimuleren. De ACM oordeelde dat NS bij de aanbesteding in strijd heeft gehandeld met de Mededingingswet en hiervoor een boete opgelegd. NS heeft door middel van een bezwaarschrift aan ACM gevraagd het besluit te heroverwegen.

Ondertussen in het buitenland

In 2017 vergrootte onze dochter Abellio haar aandeel op de Britse spoormarkt door – met partners – het winnen van de concessie voor West Midlands. Zowel in Verenigd Koninkrijk als in Duitsland is Abellio inmiddels de vierde vervoerder op het spoor.

Financiële positie

NS heeft zowel een maatschappelijk als een financieel doel. Zo investeren we deze jaren fors in nieuwe treinen. Over 2017 boekten we een positief resultaat maar een gezonde bedrijfsvoering met voldoende rendement blijft een uitdaging. Dat heeft onze volle aandacht. Op de lange termijn moet de financiële positie verbeteren door vooral verbetering van de resultaten. Goede operationele prestaties, tevreden klanten en betrokken medewerkers zijn daarvoor een voorwaarde.

Blijven investeren in reizigers

Met gepaste bescheidenheid en trots kijkt NS terug op 2017. We zijn weer tot ons zelf gekomen. Naast de goede resultaten was 2017 wederom een jaar van investeren in onze reizigers. Het vertrouwen willen we vasthouden en uitbouwen. Om het reizigersbelang te dienen moeten we elke dag topprestaties leveren. Reizen met de trein is als water uit de kraan. Dat moet het gewoon doen. NS moet elke dag zorgen voor treinen die op tijd rijden en reizigers naar hun bestemming brengen. De scherpte is terug bij NS, met het oog op de reiziger. Hand in hand met andere verantwoordelijken onderzoeken we de beste benutting van het spoor, en kijken daarbij bijvoorbeeld ook naar lightrail. Er ligt een regeerakkoord met plannen voor mobiliteit. Dat neemt niet weg dat we als sector het nieuwe kabinet vroegen om € 1 miljard structureel voor het spoor en € 800 miljoen incidenteel kregen. Het spoor komt er kariger vanaf dan asfalt. Er gaat wel meer geld naar de regio.

NS verbindt Nederland. We hebben afgelopen twee jaar laten zien dat we op het hoofdrailnet waarmaken wat we beloven, in de toekomst gaan we ons nog meer regionaal inzetten voor de reiziger. Juist in samenwerking met andere ov-bedrijven en oplossingen met fiets, bus en ook de auto. Het gaat immers om de hele reis van de klant.

Tot slot wil ik graag alle NS-collega’s, de medezeggenschap, mijn collega's in de raad van bestuur, de raad van commissarissen en onze aandeelhouder bedanken voor hun grote inzet en betrokkenheid in 2017 en het in ons gestelde vertrouwen.

Roger van Boxtel